‘We zijn een cruciaal element van leiderschap kwijt: nuance’

In de rubriek Leader’s Library duiken we in een recent boek dat een plek ambieert in de boekenkast van elke executive. Deze keer is dat ‘Leiderschap ontrafeld’ van Stefan Lameire, Jille Tabak en Lucia Soetens, dat zichzelf pal in de actualiteit positioneert als handboek voor leiders in een gepolariseerde wereld.

Executive Summary: het boek in 4 minuten leestijd

Toen Stefan Lameire, een van de drie auteurs, onlangs een boekhandel binnenliep, zag hij ‘Leiderschap ontrafeld’ frontaal uitgestald staan, pal naast Walter Isaacsons biografie van Elon Musk. “Dat kan geen toeval zijn”, schreef hij in een LinkedIn-post. De twee boeken belichamen twee uitersten van leiderschap: Musk als hyperambitieuze disruptor met een brutale stijl, Lameire en co als pleitbezorgers van een verbindende leiderschapsaanpak die polarisatie overstijgt. “Ik ben niet iemand van zwart-witdenken”, vertelt Stefan Lameire ons daarover. “Musk is een visionair en een moonshooter, maar hij staat haaks op het soort leiderschap dat wij in dit boek naar voren schuiven.”

De drie auteurs schreven ‘Leiderschap ontrafeld’ vanuit een duidelijke bezorgdheid over de wereld waarin hun kinderen zullen opgroeien. “We hebben nog nooit zoveel over diversiteit en inclusie gesproken, en toch is de samenleving nog nooit zo gepolariseerd geweest”, zegt Stefan. Volgens hem ligt de oorzaak bij een verkeerd begrip van inclusie. “Het wij-zij-denken heeft de overhand genomen. In plaats van te verbinden, hebben we kampen gecreëerd. De media en de politiek versterken dat. Wie niet in een kamp past, wordt gecanceld.” Die trend baart de auteurs zorgen. “We zijn onderweg een cruciaal element van leiderschap kwijtgeraakt: nuance.”

Leiderschapskwaliteiten

Anders dan veel andere managementboeken over leiderschap vertrekt ‘Leiderschap ontrafeld’ niet vanuit een specifieke typologie van leiderschapsstijlen. Veel leiderschapsboeken werken met types: de charismatische leider, de dienende leider, de visionair, de autoritaire leider, … De auteurs kozen bewust een andere invalshoek. Ze schuiven 21 kwaliteiten naar voren die in verschillende contexten belangrijk zijn. “Er is niet één ideaal type leider”, vindt Stefan Lameire. “Leiderschap is een set kwaliteiten die je bewust moet ontwikkelen. Sommige mensen hebben meer aanleg voor inspiratie, anderen voor structuur en weer anderen voor actie. Wat belangrijk is, is dat je als leider weet wat jouw sterktes zijn én waar je jezelf moet omringen met mensen die je aanvullen.”

De auteurs zien de 21 leiderschapskwaliteiten als bouwstenen, met zelfreflectie en nieuwsgierigheid als basis. “Zelfreflectie is de start van elke groei”, verduidelijkt Stefan. “Als je jezelf niet kritisch in vraag kan stellen, kan je niet evolueren als leider. Tegelijk is authentieke nieuwsgierigheid essentieel. Wil je een diverse en inclusieve organisatie? Dan moet je écht openstaan voor andere perspectieven.”

Freedom within a frame

De som van de kwaliteiten in het boek zet leiderschap niet neer als een ‘rol’, maar als een attitude. Het is geen individuele heroïsche daad, maar een samenspel van kwaliteiten die een team en een organisatie vooruithelpen. Toch erkennen de auteurs dat goed leiderschap altijd een kader nodig heeft. Stefan Lameire noemt dit principe ‘freedom within a frame’. “Elke goede leider creëert vrijheid, maar altijd binnen een kader dat het collectieve doel ondersteunt”, zegt hij. “Zonder dat kader schiet die vrijheid alle kanten uit en gaat de verbinding verloren.” Dat kader staat niet in steen gebeiteld: het kan veranderen in functie van de context van het bedrijf, de maturiteit van de organisatie en de markt waarin het bedrijf opereert.

Denkpatronen doorbreken

De auteurs schreven ‘Leiderschap ontrafeld’ niet als een academisch werk, maar als een praktisch en toepasbaar boek. “We zien dat veel mensen – door de context, door hun opvoeding, door de druk van het moment – vastzitten in bepaalde denkpatronen”, aldus Stefan. “We willen hen helpen die blokkades te doorbreken.”

In dat opzicht is het een troef dat het boek zelfs in hoofdstukken over traditionele leiderschapsthema’s durft te kiezen voor nieuwe inzichten. Gaat het bijvoorbeeld over levenslang leren, dan kom je meer te weten over het ‘3-in-1’-model van Kevin Kruse. Dit model stelt dat leren niet alleen formeel (via opleidingen) maar ook informeel (door ervaring en coaching) moet gebeuren, en dat organisaties hun medewerkers hierin actief moeten begeleiden. “Veel bedrijven investeren in formele trainingen, maar vergeten dat de grootste leermomenten in interactie en ervaring zitten”, zegt Stefan. “Leiderschap ontwikkelt zich niet in een klaslokaal, maar in de praktijk.”

Waarom dit boek niet enkel naar Westers leiderschap kijkt…

‘Leiderschap ontrafeld’ durft leiderschap vanuit verschillende hoeken bekijken, met daarbij ook de nodige aandacht voor de grenzen van groei. Westers leiderschap is historisch gefocust op vooruitgang en expansie, maar Aziatische tradities bekijken groei anders. “We verwijzen in het boek regelmatig naar Oosterse filosofieën, niet om te choqueren, maar om de lezer te doen nadenken”, preciseert Stefan. “Boeddhisme kijkt bijvoorbeeld heel anders naar succes dan wij. Waar wij altijd streven naar meer, stellen zij zich de vraag of meer wel altijd beter is.”

Waarom leiderschap ook moedig is…

Een van de 21 leiderschapskwaliteiten in het boek is het tonen van aanstekelijke moed. Een opmerkelijke keuze, want hoewel moed vaak wordt genoemd als een belangrijke leiderschapsdeugd, wordt het zelden expliciet behandeld in leiderschapsliteratuur. Moed is volgens de auteurs niet roekeloosheid, maar het durven innemen van een standpunt, ook als dat weerstand oproept. In tijden van onzekerheid en disruptie is dat een essentiële kwaliteit. “We wilden prikkelen”, zegt Stefan. “Daarom hebben we in dat hoofdstuk bewust gekozen voor voorbeelden van vrouwelijke leiders. Niet om mannen uit te sluiten, maar om te tonen dat moed zich op veel verschillende manieren manifesteert.”

‘Leiderschap ontrafeld’ is verschenen bij Pelckmans.