‘Aanpassingsvermogen is geen aangeboren talent, men kan het leren’

In de rubriek Leader’s Library duiken we in een recent verschenen boek dat een plek verdient in de boekenkast van elke executive. Deze keer is dat ‘De kracht van de kameleon’ van Hannelore Van Meldert en Jochen Bessemans, een boek over aanpassingsvermogen voor leiders die wendbaarheid niet langer als modewoord willen gebruiken.

Executive Summary: het boek in 4 minuten leestijd

Als we Hannelore Van Meldert (Director Career Center Acerta Consult) en Jochen Bessemans (Regiomanager Career Center Acerta Consult) vragen waarom ze een boek over verandering wilden schrijven, dan katapulteert het antwoord ons gezwind terug naar de coronajaren. Midden in de coronaperiode werd aanpassingsvermogen plots overal geëist, maar nauwelijks begrepen, klinkt het. “We kregen van klanten de vraag wat ze moesten doen om hun mensen flexibeler te maken”, vertelt Jochen Bessemans. “Daarom zijn we gaan onderzoeken wat de wetenschap écht zegt over adaptability. Kan je het meten? En vooral: kan je het ontwikkelen?” Acerta Consult bundelde de krachten met de Antwerp Management School. De bevindingen uit drieënhalf jaar onderzoek vormden de basis voor het Acerta Adaptability Model, dat de auteurs in dit boek voor het eerst uit de doeken doen.

De kameleon verandert niet zomaar van kleur

De onderzoekers onder leiding van Prof. Dr. Kathleen Vangronsvelt kwamen uit bij

negen observeerbare gedragsdimensies, aangevuld met zes hefbomen die bepalen hoe individuen en teams zich aanpassen aan

verandering. De gedragsdimensies zijn concrete gedragingen waaraan je kunt zien of iemand zich effectief aanpast in veranderende omstandigheden. Denk aan creativiteit, probleemoplossend vermogen of stresstolerantie. “Het model koppelt dit aan elementen die we al kenden – zaken als emotionele intelligentie, visie, geloof in eigen kunnen – en toont hoe ze samen als hefbomen werken”, legt Hann

elore Van Meldert uit. “De magie zit in de mix. Niet elk individu moet in alles uitblinken, maar op teamniveau heb je al die kleuren nodig om verandering te doen slagen.”

Opvallend is dat de auteurs afstand nemen van het idee dat aanpassingsvermogen een aangeboren talent is. “Het fatalistische denken, ‘die mensen kunnen toch niet mee’, ontneemt leiders hun verantwoordelijkheid”, zegt Jochen Bessemans. “Aanpassingsvermogen is ontwikkelbaar, mits je erin investeert.” ‘De kracht van de kameleon’ is op die manier meer geworden dan een boek over flexibiliteit. Het geeft leiders een taal om te begrijpen hoe mensen, teams en organisaties zich écht aanpassen. “Wie denkt dat de kameleon zomaar van kleur verandert, vergist zich”, zegt Hannelore Van Meldert. “Achter elke verandering schuilt een proces van zelfkennis, emotionele intelligentie en visie.”

Tussen aanpassing en authenticiteit

Wat ‘De kracht van de kameleon’ onderscheidt van andere boeken over verandering, is dat het niet gaat over blind meebewegen, maar over bewust schakelen. “Een leider – en eigenlijk iedereen op de werkvloer – moet zich kunnen aanpassen zonder zichzelf te verliezen”, zegt Jochen. “Dat vraagt inzicht in je eigen binnenwereld én in wat er bij anderen gebeurt.” In het model krijgt die zelfkennis vorm via de hefboom van emotionele intelligentie: wie begrijpt wat er in zichzelf omgaat, blijft ook beter afgestemd op zijn team.

De kameleon die de auteurs voor ogen hebben, verandert dus niet van kleur om te pleasen, maar om relevant te blijven in functie van zijn omgeving en van het resultaat dat nodig is. Authenticiteit en aanpassingsvermogen sluiten elkaar niet uit, ze versterken elkaar. “Visie is rationeel, verbinding is emotioneel”, vat Hannelore het samen. “Leiders die beide combineren, creëren duidelijkheid én vertrouwen.” In de praktijk betekent dat: weten welke waarden niet onderhandelbaar zijn en tegelijk flexibel genoeg blijven in stijl en aanpak. De echte test voor elke kameleonleider ligt in een complexe context. De auteurs beschrijven hoe adaptieve prestaties verder gaan dan klassieke productiviteit. “Vroeger lag de nadruk op taakgerichte prestaties: je job goed doen”, zegt Hannelore. “Vandaag komt daar iets bij: creatief omgaan met je taken, kunnen samenwerken in diverse teams, omgaan met stress en onzekerheid.”

Die complexiteit is volgens hen geen bedreiging, maar de omgeving waarin leiderschap betekenis krijgt. “De vraag is niet hoe je complexiteit vermijdt, maar hoe je erin overeind blijft”, zegt Jochen. Het antwoord ligt in zelfregulatie, leerbereidheid en een gedeelde taal binnen de organisatie. Want een leider die alleen beweegt, strandt vroeg of laat. “Daarom beginnen we altijd bij het C-level: aanpassingsvermogen werkt pas als ze collectief wordt gedragen”, aldus Hannelore. Aanpassingsvermogen krijgt anders gezegd pas echte slagkracht wanneer leiders het verankeren in de cultuur van hun organisatie. De auteurs benadrukken dat aanpassingsvermogen geen individuele reflex is, maar een collectieve vaardigheid. “We zien vaak dat bedrijven inzetten op persoonlijke wendbaarheid, terwijl het succes juist zit in de interactie tussen mensen”, zegt Hannelore. Leiders die het verschil maken, creëren ruimte om te leren, te experimenteren en fouten te bespreken.

Wie aanpassingsvermogen wil uitdragen, moet het ook zichtbaar maken in gedrag en beslissingen. Jochen verwoordt het zo: “Leiders kunnen pas verwachten dat hun mensen flexibel omgaan met verandering als ze dat zelf belichamen in hoe ze communiceren, coachen en keuzes maken.” Daarmee verschuift aanpassingsvermogen van een persoonlijk streven naar een gedeelde mindset. “Aanpassingsvermogen is geen talent voor de happy few”, besluiten de auteurs. “Het is een kernvaardigheid die iedereen kan leren als leiders de moed hebben om hun eigen binnenwereld even serieus te nemen als hun businessplan.”

‘De kracht van de kameleon’ is verschenen bij Lannoo Campus