Hoe realiseer je als bedrijf je purpose, met zo laag mogelijke ethische risico’s?

Als onderneming los je een probleem voor de maatschappij op. Dát is je purpose. Maar dan liefst wel zonder nieuwe problemen voor stakeholders te veroorzaken. Dus moet je altijd met hen rekening houden. Via een nieuwe vorm van true and fair verslaggeving én via besluitvorming die ethische risico’s analyseert en afdekt. Dr. Eelco Fiole reikt er de nodige ethische denkmodellen voor aan op onze CFO Day 2023.

We konden er de voorbije weken niet omheen: het einde van de Zwitserse bank Credit Suisse. We waren er niet bij, maar de laatste aandeelhoudersvergadering zou allesbehalve aangenaam verlopen zijn. De aandeelhouders gooiden er met allerlei verwijten over jarenlang wanbeheer, schandalen, …

Wat er al die jaren fout gelopen is? “Wel, ook ik was er natuurlijk niet bij”, lacht Eelco Fiole, voormalig CFO en COO, adjunct-professor finance ethics aan de universiteiten van Neuchâtel en Lausanne, en managing partner van Alpha Governance Partners. “Maar de kans bestaat dat Credit Suisse niet volgens een ‘true and fair view’ ondernam. Toch niet volgens een view die true and fair is voor álle stakeholders van de bank. Als dat niet gebeurt, dreigt een onderneming verkeerde beslissingen te nemen, waarbij ze ethische risico’s loopt.” Dus is dé volgende vraag natuurlijk: hoe mitigeer je dit als bedrijf?

Rekening houden met ieders truth, fair in elk relevant opzicht

“Lange tijd zagen ondernemingen alleen hun aandeelhouders als stakeholder. Maar vandaag zijn ook regulatoren, klanten, belangenorganisaties, … meer dan ooit stakeholders van je bedrijf. En elke stakeholder heeft een eigen idee van wat ‘true’ is. Elke stakeholder heeft zijn eigen waarheid. De een vindt bijvoorbeeld vooral aandeelhouderswaarde belangrijk, terwijl de ander veel meer belang hecht aan de impact van je bedrijfsactiviteit op de natuur.”

Als bedrijf moet je vandaag met al die zienswijzen rekening houden: “Door bijvoorbeeld in je verslaggeving niet langer alleen de accounting standards te volgen, maar ook toelichting te geven bij de gerapporteerde cijfers, over de belangen die daarbij gediend en eventueel geschaad worden. Alleen zo kan elke stakeholder die data begrijpen en nagaan of de onderneming positief aan zijn belangen bijdraagt.”

Bovendien dient de verslaggeving fair weer te geven wat er in het bedrijf gaande is, fair vergeleken met een relevante standaard. “De verslagen moeten dus opnieuw niet alleen de accounting standards volgen,” gaat Eelco verder, “maar ook alle gegevens meegeven waarin de verschillende stakeholders geïnteresseerd zijn. Zo kunnen ze vergelijken met de verwachtingen, de standaarden en met andere bedrijven. Zonder dat cruciale elementen van het plaatje weggelaten worden. En dat alles ook in een vorm die elke stakeholder kan lezen.”

Om maar één voorbeeld te geven van wat faire verslaggeving betekent: “Stel nu bijvoorbeeld dat je bedrijf veel winst maakt met een project in een natuurpark, en je hebt een natuurorganisatie als stakeholder. Dan is het alleen maar fair dat je niet enkel met die winst uitpakt in je verslaggeving, maar dat je ook meegeeft dat je medewerkers veel lange vluchten moeten nemen met een grote ecologische kost, als dat het geval is.”

Sleutelrol voor de raad van commissarissen

Dus ja, het principe van ‘true and fair view’ slaat op meer dan alleen accounting standards volgen. Maar hoe kunt u als CFO dan zeker zijn dat uw verslaggeving met alle relevante waarheden rekening houdt? En dat die op alle relevante manieren fair blijft? Voor alle stakeholders die uw onderneming heeft?

“Om daarin te slagen, dient u alle relevante stakeholders aan boord te halen, door hen te laten vertegenwoordigen in de raad van commissarissen. Die zal u dan moeten vertellen waaraan uw verslaggeving dient te voldoen om true and fair te zijn. En welk beleid u moet voeren, om de belangen van de stakeholders te eerbiedigen. Omgekeerd kunt u dan true and fair aan uw stakeholders verslag uitbrengen, via de raad.”

Hier knelt vaak het schoentje. Eelco Fiole: “Het probleem is namelijk dat zo’n raden van commissarissen vaak niet uit de juiste mensen zijn samengesteld. Kijk maar opnieuw naar Credit Suisse. Wie zetelde er daar in de raad? Op zich wel vertegenwoordigers van revelante stakeholders. Alleen hadden ze niet genoeg kennis van zaken om hun rol ten volle te spelen.” Terwijl die combinatie dus cruciaal is.

Belang

Waarom moet je als bedrijf ondernemen volgens een ‘true and fair view’ die met alle relevante stakeholders rekening houdt? Deels om eenvoudigweg te voldoen aan de verwachting van de maatschappij, formeel neergelegd in de almaar uitgebreidere regelgeving, bijvoorbeeld op het vlak van ESG. “Maar ook om zo optimaal mogelijk de purpose van de onderneming te realiseren en tussen ethische risico’s door te navigeren.”

“Als luchtvaartmaatschappij los je bijvoorbeeld een probleem voor je reizigers op: je laat hen (relatief) snel over verre afstanden reizen. Maar dat creëert een nieuw probleem, namelijk meer CO₂-uitstoot. Iets wat bepaalde stakeholders helemaal niet fijn zullen vinden. Als deze belangen in je raad van commissarissen vertegenwoordigd zijn, met de juiste capabele mensen, zullen ze je helpen om die andere problemen in kaart te brengen en zoveel mogelijk te vermijden of op te lossen. Zodat ze een zo klein mogelijk ethisch risico met zich meebrengen.”

Ethische modellen om hier werk van te maken

Er blijft nog een belangrijke vraag over: volgens welke methodes kunt u nu besluiten nemen waarmee u al de aspiraties van de onderneming waarmaakt, én tegelijk alle potentiële problemen optimaal beheert, zodat de ethische risico’s onder controle blijven? Waarbij u zich ook vroeg bewust bent van problemen en hun ethische risico’s, en zo allerlei onaangename gevolgen vermijdt: stijgende risicokosten waardoor aandeelhouders meer winst eisen, werknemers en klanten die weglopen, …

“Als de samenstelling van de raad van commissarissen snor zit, kunt u bij elke beslissing sluitend analyseren of die ethisch is voor al uw stakeholders. Daarvoor bied ik tijdens mijn keynote op de CFO Day drie denkmodellen uit de morele filosofie aan, waarmee u uw vaardigheden voor ethische analyse traint en tot betere beslissingen komt. U filtert de ethische problemen uit de te maken keuze, lost die verregaand op, verzekert u ertegen, of besluit de beslissing toch niet te nemen. En kunt u een probleem niet oplossen, maar gaat u toch door? Dan moet u uitleggen waarom u het probleem niet kon oplossen en de stakeholders compenseren die er nadeel door ondervinden.”

Pas als u de beslissing ethisch geanalyseerd hebt, kunt u doorgaan met de economische en juridische analyse. Is het wel legaal? Wat verdienen we eraan? “Die ethische analyse gebeurt vandaag nog veel te weinig. Terwijl de tools ervoor al voorhanden zijn.”

Als dan later de omstandigheden en stakeholders wijzigen, wat zeker het geval zal zijn, moet de vertegenwoordiging in de raad van commissarissen aanpast worden en moet u de beslissingen herbekijken. “Dat laatste kan heel makkelijk door een jaar later de beslissing te reviewen. Komen we analytisch nog altijd tot dezelfde conclusies, of moeten we bijschaven?”

Benieuwd naar de ethische denkmodellen van Dr. Eelco Fiole? Schrijf u dan in voor de CFO Day op 10 mei. Eelco geeft er eerst een keynote en duikt daarna dieper in de materie tijdens een rondetafel.