De wereld zou een betere plek zijn als we allemaal onze agressie wat meer toelaten

Positieve agressie. Passen die twee woorden wel bij elkaar? Yasmin Janssens is orthopedagoge en therapeute bij vzw Touché, een organisatie die begeleiding biedt bij agressie. Tijdens haar keynote op de CHRO Day eerder dit jaar, had Yasmin het over kwaadheid als brandstof om verandering en verbinding te realiseren. We laten haar hier graag nog eens uitleggen hoe dat kan.

Vzw Touché is een Gentse organisatie die “klein en groot” begeleidt in het omgaan met boosheid en agressie. “Woede kan een bron van kracht zijn,” zegt Yasmin Janssens van vzw Touché, “tenminste als je die op een positieve manier inzet.” Allemaal positief agressief, is de missie van de organisatie. Het is een gesprek vol verrassende inzichten, te beginnen bij de invulling van het woord agressie.

Agressie hoeft op zich niet negatief te zijn? 

Yasmin: “Bij vzw Touché omschrijven we agressie als een component van eros of levensdrift. Het helpt ons om dingen te realiseren waar we in rust niet toe zouden komen. Zo houden we als samenleving van voetballers die agressief achter een bal aan gaan, of van onderhandelingspitbulls die deals sluiten. Dat is positieve agressie: het is daadkracht, het zet zaken in beweging. Slaat de daadkracht om naar het negatieve, en breng je jezelf of anderen schade toe, dan spreken we over negatieve agressie.”

Jullie hebben het over boosheid en agressie. Wat is het verschil? 

Yasmin: “Boosheid is een gevoel, agressie is een vorm van energie en actie. Woede kan tot agressie leiden, en in praktijk zien we dat beide vaak met elkaar gelinkt zijn, maar dat hoeft niet zo te zijn. Je kan ook woedend worden zonder het gevoel te kanaliseren in agressie, en je kan ook agressief zijn zonder kwaadheid te voelen.”

Onze samenleving heeft over het algemeen niet zoveel begrip voor noch woede, noch agressie? 

Yasmin: “We zien het vaak als een vorm van zwakheid. In onze samenleving streven we eerder naar beheersing of controle, en boosheid past daar niet in. Veel mensen verkrampen ook wanneer anderen agressie uiten. Nochtans ervaart iedereen wel boosheid, en dragen we de energie en kracht van agressie in ons. Door het te ontkennen of te verstoppen komen we juist in de problemen.”

Omdat het dan ineens kan ontploffen? 

Yasmin: “Die kans bestaat. Woede en agressie zijn signalen dat je iets wil veranderen, dat er iets niet juist zit. Door de signalen te negeren, laat je situaties die voor jou niet oké zijn ontstaan. Je laat over je eigen grenzen gaan, je komt moeilijk op voor jezelf. Dat wreekt zich op allerlei manieren, zowel in je persoonlijke als professionele leven. Een onevenwichtige partnerrelatie bijvoorbeeld, of jezelf voorbijhollen op het werk, een burn-out – letterlijk opbranden.”

Welk verschil maakt vzw Touché? 

Yasmin: “We leren mensen – van jonge kinderen tot gevangenen en professionals in hoge functies – vooral om woede en agressie niet te onderdrukken, maar om er op een positieve manier mee om te gaan.”

Wat is uw eigen relatie tot woede en agressie? 

Yasmin: “Ik ben opgeleid tot klinisch orthopedagoge en oplossingsgericht psychotherapeute. Tijdens mijn werk in de forensische psychiatrie merkte ik hoe onze oplossingen voor woede en agressie bij gevangenen vaak niet voldeden. Dat fascineerde me. Daarnaast merkte ik een cultuurverschil: mijn Zuid-Amerikaanse familie maakt meer ruimte voor woede en frustratie, zonder dat er verkrampt op gereageerd wordt door de omgeving. Ik zag ook bij mijn jonge zoontje hoe dit soort gevoelens hem kracht gaven, bijvoorbeeld om bij het leren fietsen te blijven proberen wanneer hij voor de zoveelste keer gevallen was. Toen ik vzw Touché in actie zag in de gevangenis, en merkte hoe goed dat werkte, heb ik meteen gesolliciteerd.”

Hoe gaan jullie bij vzw Touché om met nieuwe cliënten? 

Yasmin: “In de eerste plaats brengen we de gevoelens van woede en agressie in kaart. We vergelijken het met een thermostaat: vaak ga je van groen (rustig) naar rood (woedend) voor je uitbarst. Wanneer gebeurt dat? En ook: wanneer gebeurde het niet? Eerder dan te zoeken naar de oorzaak, zoeken we naar oplossingen. Kan je momenten bedenken waarop je je woede wist te kanaliseren naar niet-schadelijke actie? Op basis van de antwoorden stellen we verschillende technieken voor die mensen kunnen oefenen om hun oplossingsvermogen te vergroten.”

Wat bedoelt u precies met oplossingsvermogen? 

Yasmin: “Mensen die zichzelf of anderen schade berokkenen, doen dat vaak omdat ze het gevoel hebben dat het de enige manier is om de woede tot bedaren te brengen. Door hen andere opties te bieden, en die te oefenen, kunnen mensen gevoelens omzetten in positieve daadkracht.”

Welke technieken leren jullie aan? 

Yasmin: “Vaak bieden we een combinatie van actie en verstilling, lichaam en geest, in groep en individueel. Zo geven we bokstraining en individuele begeleiding, organiseren we groepsgesprekken, creatieve sessies en andere events. Iedereen kan er zijn of haar eigen traject afleggen, en het is telkens weer mooi om te zien hoe verbindend woede kan zijn als mensen ze als kracht en als brandstof leren gebruiken.”

Wat als we allemaal iets meer positief agressief in het leven zouden staan?

Yasmin: “Door in contact te blijven met je eigen emoties, kan je beter voor jezelf kiezen en voor jezelf opkomen. Vanuit zelfkennis en zelfwaarde maak je dan weer gemakkelijker verbinding met anderen, en zijn er minder grote conflicten waarbij de thermostaat in het rood gaat. Als we dat allemaal zouden kunnen doen, dan leven we in een fijnere wereld lijkt me.”

Hoe maak je als leidinggevende ruimte voor positieve agressiviteit? 

Yasmin: “In de eerste plaats door jezelf bewust te zijn van je eigen gevoelens van woede en frustratie, en die ruimte te geven. Denk na hoe je de emotie, als je die voelt opkomen, kan kanaliseren naar positieve actie. Luister naar de wens die achter de woede verscholen ligt: wat wil je anders zien? En wat kan je ondernemen om de situatie te veranderen? Daarnaast kan je als leidinggevende een veilige ruimte creëren voor de woede en agressie van collega’s. Hoe reageer jij als iemand van jouw team kwaad wordt? Is er ruimte om frustratie te uiten? Plaats maken is de belangrijkste stap naar positieve agressiviteit, de rest vloeit eruit voort.”

Yasmin Janssens was een van de keynote speakers op de CHRO Day 2023.