‘AI op de werkvloer? Respecteer autonomie, betrokkenheid en competentie’

De speeltijd is voorbij. AI grijpt vandaag al diep in op bijna alle domeinen, binnen HR van rekrutering tot welzijn en daarbuiten in heel wat andere primaire processen van bedrijven. Toch is dit voor bedrijven geen eenvoudig plug & play-verhaal. Op het pad naar AI liggen heel wat uitdagingen, maar ook kansen. Welke, dat onderzocht Acerta in zijn HR Outlook 2026, die voorgesteld werd tijdens onze exclusieve Winterwende.

Terwijl directiekamers nog volop discussiëren over ethische kaders en interne policies, is de realiteit op de werkvloer hen al lang voorbijgestreefd. Bijna de helft van de werknemers gebruikt vandaag al AI, vaak zonder medeweten van de werkgever. Dat is een confronterend inzicht uit de HR Outlook 2026 van HR-dienstverlener Acerta. De boodschap is helder: de snelheid van verandering is gigantisch en wie nu niet strategisch schakelt, verliest de strijd om talent én productiviteit.

De context waarin Belgische bedrijven vandaag opereren, staat nochtans onder hoogspanning. “We kampen met een structurele arbeidskrapte die in ons land zeer nijpend is”, zegt Liesbet Coninx, Managing Director Payroll Service. “Zowat 170.000 vacatures staan in België open. We hebben meer dan een half miljoen langdurig zieken die niet voor de arbeidsmarkt beschikbaar zijn. Het vinden van talent wordt zo een enorme opgave.”

Daarnaast opent de schaar tussen de stijgende loonkost en de arbeidsproductiviteit zich in een alarmerend tempo. België en Europa volgen een gelijkaardige lijn, maar de snelheid van de loonkoststijging baart zorgen. In zulk economisch klimaat is efficiëntiewinst door technologie geen luxe-instrument meer om de marges te verhogen, maar een pure noodzaak om het systeem leefbaar te houden.

170 miljoen banen erbij, 92 miljoen weg

De impact van AI op de arbeidsmarkt zal in elk geval fundamenteel zijn. Liesbet Coninx: “Cijfers van het World Economic Forum voorspellen dat AI wereldwijd zal leiden tot het verdwijnen van 92 miljoen banen. In dezelfde beweging zullen er echter ook 170 miljoen nieuwe banen gecreëerd worden. Het is geen kwestie van meer of minder werk, maar van ander werk.”

Toch lijkt de adoptie van AI in veel organisaties eerder organisch of zelfs chaotisch te verlopen dan gestructureerd. “Het sluipt gewoon vanuit de privé binnen in bedrijven, met alle risico’s van dien voor dataveiligheid”, stelt Liesbet. Maar liefst 49% van de werknemers gebruikt al AI-tools op eigen initiatief, vaak om saaie, repetitieve taken te automatiseren. Opvallend is dat werknemers hierin soms positiever staan dan verwacht: 63% van hen ziet AI als een kans. Bij de werkgevers ligt dat cijfer zelfs op 78%.

De snelheid waarmee de technologie evolueert, verrast zelfs doorwinterde experts. Liesbet deelde een veelzeggende anekdote over een expertpanel dat het Acerta-directiecomité adviseert. “In januari van dit jaar waarschuwden ze om AI-agents (autonome systemen die taken volledig zelfstandig uitvoeren, nvdr.) in de gaten te houden, voor binnen twee à drie jaar. In augustus kwamen ze terug en zeiden ze: ‘Sorry, onze inschatting was fout. Dat is niet voor binnen drie jaar. Het is er vandaag al.’”

Hier komt de AI-agent

De HR Outlook onderzocht eveneens welke rol AI vandaag precies al speelt in bedrijven. Acerta kwam zo tot enkele grote deelgebieden. Strategische workforce planning is de eerste. “De verwachting is dat zo’n 22% van de huidige jobs tegen 2030 door AI compleet zullen veranderen”, zegt Karen Braeckmans, Managing Director Acerta Consult. “40% van de huidige skills zullen zo ook veranderen. Ook opmerkelijk: het gebruik van AI-agents zal al tegen 2027 een toename kennen van een duizelingwekkende 327%.”

Maar ook in rekrutering en selectie gaat het hard. Tussen 2024 en 2025 steeg het gebruik van AI bij rekruteerders in de Benelux van 63% naar een verbluffende 85%. De voordelen die recruiters noemen zijn legio. Karen: “Zo’n 66% van hen ervaart een hogere efficiëntie bij het rekruteren als grootste voordeel. Er is ook een duidelijk kortere time-to-hire: 56% werft sneller aan en bijna de helft kan meer kandidaten opvolgen.”

Toch is er een belangrijke keerzijde. “AI-modellen zijn vaak nog getraind op oude data die onvoldoende rekening houden met diversiteit en vooroordelen”, waarschuwt Karen. Hierdoor dreigt bias in de selectie te sluipen. Bovendien is er het fenomeen van de sollicitant zelf: kandidaten gebruiken massaal tools als ChatGPT voor hun motivatiebrieven. “‘Wie is de persoon achter de AI?’ wordt dus een cruciale vraag voor recruiters. Menselijke interactie blijft noodzakelijk om soft skills zoals empathie en communicatie correct in te schatten, zaken die AI voorlopig nog niet kan overnemen.”

Geen robots met VR-brillen, aub

Een grote angst is dat AI het werk onmenselijk maakt en het welzijn negatief beïnvloedt. Is die vrees gegrond? De cijfers nuanceren dat beeld alvast. “Slechts 9% van de werknemers ervaart dat AI hun welzijn verlaagt”, duidt Karen Braeckmans. Daartegenover staat dat 26% een verhoogd welzijn ervaart en de grote meerderheid (65%) neutraal is.

Het succes van AI op de werkvloer hangt af van het respecteren van de basisbehoeften van de werknemer, samengevat in het ABC-model: Autonomie, Betrokkenheid en Competentie. Als die eigenschappen niet door AI doorkruist worden, heeft de technologie een goede kans op slagen. “Mensen willen geen robots worden waar AI zegt wat ze moeten doen”, stelt Karen . Ze verwijst naar schrikbeelden uit de logistieke sector: “Denk aan de gevaren van de VR-brillen, waar in sommige grote bedrijven mensen verplicht worden om één-na-één acties uit te voeren. Dan hebben mensen geen autonomie meer en dat heeft een nefast effect op hun welzijn. Zolang AI dient ter ondersteuning en niet ter controle, kan het de jobtevredenheid net verhogen.”

De prijs van aanpasbaarheid

De technologische verschuiving laat zich ook voelen in de portemonnee. Bedrijven stappen steeds vaker af van pure anciënniteitsverloning. Zowel KMO’s (48%) als grote ondernemingen (53%) geven aan dat ze in hun loonbeleid meer rekening willen houden met kunde en competentie in plaats van dienstjaren. Maar welke skills zijn geld waard? De top 3 is duidelijk: aanpasbaarheid wordt door 38% van de bedrijven genoemd. AI & digitale skills volgen op de voet, met 37%. Leergierigheid & analyserend vermogen is voor 33% belangrijk.

Het is opvallend dat harde digitale skills pas op de tweede plaats komen, na het vermogen om zich aan te passen. Werknemers die deze vaardigheden beheersen, hebben nu al een streepje voor. “Onderzoek toont aan dat mensen met veel van die AI- en digitale skills vandaag al tussen de 5 en 25% meer verdienen dan hun collega’s”, aldus Karen Braeckmans.

Een laatste domein waar ten slotte op werd ingezoomd, was de employee experience: wat vindt de werknemer nu eigenlijk zelf van AI? Die blijkt vrij positief te zijn. Bijna tweederde geven aan dat ze een positieve impact ervaren. “Veelal wordt dit vandaag nog gedreven door hyperpersonalisering en self service-diensten”, duidt Karen. “Veel werknemers appreciëren het dat ze zelf verlofdagen digitaal kunnen aanvragen of persoonlijke leerplannen kunnen opstellen.”

Het blijkt ook dat maar liefst 91% van de organisaties met een hoge AI-maturiteit al beschikt over een “dedicated AI-leader”, iemand die zowel de technologie als de infrastructuur en de teams overziet. In die bedrijven is de bereidheid bij personeel om AI te gebruiken ook aanzienlijk hoger (56%) dan bij achterblijvers (14%).

Pas je aan, of…

En zo komt Karen Braeckmans tot slot tot de belangrijkste skill van allemaal en dat is aanpasbaarheid, ofwel: hoe kunnen mensen en organisaties zichzelf heruitvinden om met de uitdagingen van morgen om te gaan? Zowel werknemers als werkgevers onderkennen alvast het belang hiervan. “Uit het onderzoek blijkt dat 81% van de werkgevers het (zeer) belangrijk vinden dat werknemers aanpassingsvermogen hebben”, aldus Karen. “Bij de werknemers ligt dat cijfer zelfs nog hoger. 85% van hen stelt dat aanpassingsvermogen zeer belangrijk is in hun huidige functie.”

Wat aanpassingsvermogen dan precies is en hoe het kan gemeten en ontwikkeld worden, was het onderwerp van het tweede deel van de avond. Want laat ons eerlijk zijn, organisaties baren zich best zorgen of ze iedereen mee krijgen in deze AI-shift. Acerta deed daar onderzoek naar en ontwikkelde een klare taal over wat deze vaardigheid precies inhoudt en hoe je het kan ontwikkelen, want het is ontwikkelbaar. Binnenkort leest u hier ook van dat deel van de avond het verslag. In afwachting kunt u hier al de essentie lezen van het boek ‘De kracht van de kameleon’ over dit onderwerp.

Dank aan onze partner Acerta.