Ondernemingsethiek voor beginners: hoe maak je de juiste keuzes?

Duurzaamheid. Welzijn. AI. Het zijn complexe topics, en toch worden we als organisaties verwacht om de juiste keuzes te maken. Filosofen Liesbeth Volders en Julien Topal van adviesbureau Just. maken ethiek behapbaar voor organisaties tijdens het Executive Forum van 25 september. 

Stel je voor.

Je hebt net nieuwe schoenen gekocht. Veel geld gekost. Zitten perfect. Helemaal jouw ding. Je staat op het balkon aan de rand van de vijver, in een ravissante outfit, en bewondert de andere gasten van het huwelijksfeest. Ineens zie je een kleuter in het water struikelen. Niemand anders heeft het in de gaten. Wat doe je? Kies je ervoor om het kind onmiddellijk achterna te duiken of kies je voor jouw prachtige nieuwe schoenen?

Eén juist antwoord

Er is in deze situatie maar één juiste reactie, één antwoord, stellen filosofen Liesbeth Volders en Julien Topal. “Het meisje redden is de enige juiste keuze. Niemand zal zeggen: ‘Jij mag voor de nieuwe schoenen kiezen want jouw mening is evengoed juist.'”, aldus Julien. Er bestaan dus juiste antwoorden, zelfs bij complexe ethische vraagstukken. Zoals: mag je als bank investeren in de oorlog in Oekraïne? Kan je als fruitsapproducent van boeren eisen dat ze meer duurzame bananen telen?

Ethiek in tijden van entropie

Liesbeth en Julien, bezielers van adviesbureau Just., delen het podium op het Executive Forum van House of Executives op 25 september. Thema van de dag is ‘Welcome to Entropia’ en biedt inspiratie voor goede bedrijfsvoering in tijden van onzekerheid en transformatie. De missie van Just. is om organisaties te helpen bij het ontwikkelen van een robuuste ethische infrastructuur. Beide filosofen delen de visie dat ethiek niet slechts een abstract concept is, maar een essentieel onderdeel van organisatorische besluitvorming en dat het kan bijdragen aan een betere samenleving.

Ethiek en moraliteit

‘Hoe kan je vandaag het juiste doen voor een beter morgen’ is de tagline van Just. In die zin zitten zowel ethiek als moraliteit vervat. Ethiek bestudeert en bevraagt kritisch. Moraal is het samenhangend geheel van opvattingen dat een persoon of groep personen als leidraad hanteert om als mens (goed) samen te leven of juist te handelen.

Liesbeth Volders, Partner bij Just.

Het zijn niet meteen gespreksonderwerpen waar mensen warm van worden, zegt Liesbeth. “De meeste mensen gaan een pintje bestellen aan de bar wanneer ik mezelf voorstel.”

Ook in de Vlaamse bedrijfswereld staat ethiek niet al te hoog op de agenda. Organisaties komen bij Just. aankloppen wanneer het huis al in brand staat en er bijvoorbeeld deontologische fouten zijn gemaakt. “Veel leed zou voorkomen kunnen worden als ethiek een basisonderdeel wordt van bedrijfsvoering”, aldus Liesbeth en Julien.

Moeilijke keuzes

Ethiek dringt zich steeds meer op in een complexe realiteit, zowel op individueel vlak als binnen organisaties. “Neem nu begrippen als duurzaamheid, welzijn of AI”,  zegt Julien. “Daar komen op dagelijkse basis moeilijke keuzes bij kijken.” Kies je als consument voor een biokomkommer die ingepakt is in plastic, of ga je voor een reguliere komkommer in bulk? Wat is de meer duurzame keuze? Kun je als onderneming AI weigeren omdat de ecologische voetafdruk te hoog is of omdat je niet akkoord kan gaan met de praktijken van de techsector?

Morele rust

Julien Topal, Partner bij Just.

“Ethiek kan je gebruiken om je in te dekken tegen risico’s en foute keuzes”, legt Julien uit. “Morele rust is onbetaalbaar. Maar ethiek gaat verder en biedt vooral nieuwe perspectieven en mogelijkheden. Het helpt je steeds weer de vraag te beantwoorden: wat voor organisatie willen we zijn?” Just. werkt bij organisaties met een methodiek voor het opstellen van een collectief ethisch raamwerk. “De meeste mensen willen het goede doen, maar alle mensen zijn ook feilbaar”, zegt Liesbeth. “Dus hebben we als organisatie een gemeenschappelijk model nodig om juiste beslissingen te nemen.”

Taal en ethiek

Een essentieel onderdeel bij het opstellen van een raamwerk is gedeelde taal vinden. Als we de vraag ‘Hoe doe je als organisatie het goede op de goede manier?’ willen stellen, dan moeten we het eens raken over wat ‘het goede’ is en wat ‘de goede manier’ is. “We moeten dus op zoek naar een gedeelde taal om het erover te hebben”, zegt Liesbeth. “In onze huidige bedrijfscultuur is niet veel ruimte voor twijfel. We worden eerder beloond voor het poneren van waarheden en het ontwijken van moeilijke vragen. Een groot deel van onze opdracht bestaat erin om mensen opnieuw met elkaar in dialoog te leren gaan, ook over de moeilijke vragen.”

Ethiek voor de massa

Hoe betrek je iedereen in een ethisch discours? Volgens Liesbeth en Julien is dat eenvoudiger dan het op het eerste gezicht lijkt. Beiden zijn actief in heel verschillende sectoren, van het bankwezen en de publieke sector tot het gevangeniswezen. “Een van de leukste projecten die we recent deden, was met een groep arbeiders”, vertelt Liesbeth. “Ethiek en moraliteit gaan over de mens en diens relaties. Het is zo universeel dat iedereen zich snel aangesproken en betrokken voelt.”

Komt u mee de juiste keuze maken tijdens het Executive Forum op 25 september? Alle info en inschrijven via executiveforum.be