‘Met incentives kun je ervoor zorgen dat re-integratie over menswaarde gaat’

Voor Leader’s Library kiezen we een recent boek dat een plek ambieert op het nachtkastje, het boekenschap of de salontafel van elke executive. Deze keer focussen we met ‘Vertrouwen zonder voorschrift’ van Lode Godderis op de vraag hoe bedrijven het best omgaan met langdurige ziekte en herstel van werknemers.

Executive Summary: het boek in 4 minuten leestijd

Lode Godderis, CEO van de preventiedienst IDEWE en hoogleraar aan het Centrum voor Omgeving en Gezondheid van de KU Leuven, heeft met ‘Vertrouwen zonder voorschrift’ een boek afgeleverd dat we gerust als een dringende oproep mogen omschrijven. De cijfers over langdurige ziekte spreken voor zich. België telt meer dan 500.000 werknemers die door ziekte al langer dan een jaar afwezig zijn. In de fase ervoor (een maand tot een jaar afwezig) bevinden zich nog eens bijna een half miljoen mensen. Hoe langer een werknemer door ziekte afwezig blijft, hoe hoger bovendien de psychologische drempel wordt om terug te keren naar de werkvloer.

Met de titel van zijn nieuwe boek knipoogt Lode Godderis uiteraard naar de discussie over het verplicht ziektebriefje. Wie het boek leest, beseft echter al snel dat het al dan niet indienen van een attest niet de kern van de zaak is. Met ‘Vertrouwen zonder voorschrift’ roept Lode bedrijfsleiders en beleidsmakers op tot een fundamentele ommezwaai. “Dit is een tegendraads boek”, waarschuwt hij meteen in zijn inleiding. “In de kern pleit ik voor een paradigmaswitch, omdat ik het fundamenteel oneens ben met de manier waarop we tot nog toe omgaan met (langdurig) zieke medewerkers.”

Als we Lode vragen naar de kernboodschap, dan stipt hij aan dat het huidige beleid nog te vaak focust op wat langdurig zieke werknemers niet meer kunnen, in plaats van zich te richten op wat hen wél vooruit helpt. “We besteden te veel energie aan het vermijden van misbruik, terwijl we de grote groep gemotiveerde mensen die willen participeren onvoldoende ondersteunen”, vertelt hij.
Vanuit die vaststelling biedt het boek concrete handvatten voor bedrijven die hun arbeidsongeschiktheidsbeleid vanuit de boardroom willen hertekenen. Zo hamert de auteur op het belang van volgehouden persoonlijk contact tijdens de ziekteperiode. Dat is een opdracht voor zowel bedrijf als werknemer. Lode Godderis stelt dat een volgehouden vertrouwensrelatie tussen werkgevers en werknemers cruciaal is om later tot re-integratie te komen. Daarbij pleit hij voor een aanpak die zich richt op de kracht van wederkerigheid: werkgevers ondersteunen hun werknemers, maar mogen ook een actieve bijdrage van de zieke werknemer verwachten. Hoe dat precies verloopt, hangt af van de fase van de langdurige ziekte.

In de acute fase, het beginstadium, is er vaak intens contact nodig tussen werkgever en werknemer om praktische zaken te regelen. Een persoonlijk gesprek bij het melden van ziekte, in plaats van een anonieme melding, is cruciaal om vertrouwen te creëren.

Na enkele weken volgt de subacute fase en neemt de frequentie van contact vaak af, wat risico’s met zich meebrengt. Het is essentieel om net dan actief betrokken te blijven en de werknemer te ondersteunen in een mogelijk geleidelijke terugkeer.

Van zodra het gaat om een chronische afwezigheid, lopen zowel werknemers als werkgevers tegen drempels aan. Hier pleit Godderis voor creatieve oplossingen zoals het verkennen van andere functies of zelfs andere sectoren, om betekenisvol werk te blijven garanderen.

Per fase geeft de auteur concrete aanbevelingen om vertrouwen om te zetten in actie. Niet enkel door het ziekteattest af te schaffen, maar ook door uit te leggen hoe een bedrijf medewerkers direct kan betrekken bij de organisatie van hun afwezigheid, wat het wederzijds respect en begrip bevordert. “Op die manier raak je voorbij de drempels die vandaag nog bestaan om te vermijden dat de verkeerde mensen in een systeem van uitkeringen zouden terechtkomen”, observeert Lode.
“Als bedrijf kan je omgekeerd werken. Focus niet op de rotte appels, maar op de toffe peren. Kijken wat werkt en wat je kan opschalen, is meer oplossingsgericht en creëert een positieve dynamiek. Die kans hebben we, want ik herhaal het nog eens: veel mensen die langdurig arbeidsongeschikt zijn, zijn echt wel goed bezig en werken aan hun terugkeer.”

Wat we kunnen leren van het Scandinavisch model

In Scandinavië wordt werk beschouwd als een integraal onderdeel van herstel, stipt Lode Godderis aan. “Het Scandinavisch model pakt langdurig verzuim aan door medische en werkgerelateerde begeleiding te combineren vanaf dag één”, zegt hij. “Ook in Nederland, waar werkgevers twee jaar loon doorbetalen bij ziekte, ligt de nadruk op re-integratie. Ik pleit niet voor de uitbreiding van de periode van gewaarborgd loon in België, maar het voorbeeld toont wel aan hoe je met incentives ervoor kan zorgen dat een terugkeerverhaal over menswaarde gaat. Dat hebben de Scandinavische landen en Nederland begrepen.”

Waarom vertrouwen niet gebonden is aan generaties

Moeten bedrijven er zich bewust van zijn dat ze bij volgende generaties nog meer moeten inzetten op vertrouwen in werknemers die uitvallen? “Ik denk dat de generationele verschillen niet zo groot zijn als soms wel beweerd wordt”, zegt Lode. “Werk is betekenisvol voor mensen en dat is een vrij tijdloos gegeven. Betekenisvol werk, ontwikkelingskansen en een goede werksfeer blijven over alle generaties heen doorslaggevend en vertrouwen zal daarin een centrale rol blijven spelen.”

‘Vertrouwen zonder voorschrift’ is verschenen bij Lannoo Campus.