‘Het kan verfrissend zijn om naar een organisatie te kijken als een levend, creërend en verlangend wezen’

Hoe maak je verbinding met anderen zonder je authenticiteit te verliezen? Auteur, trainer en docent Lotte van Lith vertrekt vanuit de positieve desintegratietheorie, een humanistische stroming die momenteel opgang maakt binnen coaching en therapie, om het op de CHRO en CFO Day te hebben over concepten als motivatie, complexiteit en intensiteit.

A Lot of Complexity, heet het bedrijf van auteur, trainer en docent Lotte van Lith. Tel je die naam op met de titel van haar boek ‘Intens Mens’, dan voel je meteen dat dit gesprek over meer, eerder dan minder, zal gaan. Er is een suggestie van veelheid, nuances, actie, vuur. Lotte spreekt op 26 april op CHRO Day en op 10 mei op CFO Day. Verbinding maken met anderen zonder jezelf te verliezen kan je alleen als je je eigen diepere drijfveren kent, legt Lotte uit. En ja, dat is inderdaad even uitdagend als het klinkt.

Mensen zijn nu eenmaal complexe wezens?

Lotte: “Dat klopt. Hoe graag we ook zouden willen dat het voorspelbaar zou zijn. Toch merk ik dat de erkenning van complexiteit voor mensen een opluchting is. We weten vaak helemaal niet goed waarom we op een bepaalde manier denken of reageren, en hoe we dat anders zouden kunnen doen. Door de complexiteit te erkennen, geven we ruimte aan de onzekerheid van dit onderzoeksproces. En dan kan het gaandeweg eenvoudiger worden om te ontdekken wat er in ons leeft, omdat we vanuit onze authenticiteit durven onderzoeken.”

U werkt intussen een tiental jaar vanuit de positieve desintegratietheorie?

Lotte: “Het uitgangspunt van de positieve desintegratietheorie is dat de complexiteit van de psyche van het individu geordend is in lagen, en dat het uiteenvallen van sommige van die lagen – de desintegratie dus – je dichter bij diepere motivaties en waarden kan brengen.”

Veel mensen vinden het al moeilijk om zichzelf bij elkaar te puzzelen. Desintegratie lijkt daar het tegendeel van?

Lotte: “Desintegratie is pas de eerste stap. Je moet jezelf eerst leren kennen op al die verschillende niveaus voor je jezelf opnieuw in elkaar kan puzzelen. Volgens Kazimierz Dabrowski, de Poolse psychiater die de theorie ontwikkelde, zijn de lagen onderling met elkaar verbonden. Dat maakt het erg moeilijk om motivaties en verlangens te zien voor wat ze zijn. Het is te complex. De desintegratie maakt het gemakkelijker om te kijken.”

De positieve desintegratietheorie ontstond in de 20ste eeuw, maar is nog vrij onbekend. Hoe komt dat?

Lotte: “Er zijn meerdere redenen. Onder andere speelt mee dat niet al het werk van Dabrowski vertaald is. Ook speelt mee dat het een ‘waardengeladen’ theorie is, en daarmee moeilijk wetenschappelijk te staven naar hedendaagse standaarden. Net als Maslow’s humanistische theorie staan motivaties centraal, Dabrowski benadert deze echter op verschillende ontwikkelingsniveaus. Neem bijvoorbeeld empathie. Een deel daarvan is mee resoneren met een ander. Dit zou echter ook kunnen betekenen dat je gewelddadig wordt, afhankelijk van de context. Een meer complexe vorm van empathie is wanneer je mee resoneert én je blijft identificeren met jezelf, wanneer je kritisch bent over je gedrag én mee kan voelen met een ander.”

Waarom is het nu aan een opgang bezig?

Lotte: “Omdat veel mensen in de knoop raken met de complexiteit van het leven. Voor sommigen is het een harde confrontatie, zoals een burn-out. Voor anderen een vaag ongenoegen, dat ze verder willen onderzoeken. Meestal biedt een confrontatie, een vorm van lijden, de prikkel om dominante manieren van denken en doen te bevragen, om aan zelfonderzoek te doen. En dan biedt Dabrowski’s werk een interessante invalshoek.”

Er wordt veel over de man zelf geschreven. Waarom is dat?

Lotte: “Hij leefde een intens leven. Hij werd zelf meermaals gevangen gezet, kende het meest mooie en gruwelijke menselijke gedrag waarover hij schreef van nabij. Hij bood ook onderdak aan personen die vluchtten voor geweld tijdens de tweede wereldoorlog. Dat hij in zijn keuzes een voorbeeld van zijn visie leek, maakt zijn theorie niet zaligmakend. Dabrowski was een man van zijn tijd, en sommige van zijn ideeën zou ik niet klakkeloos overnemen. Maar de essentie blijft overeind: als mens zoeken we naar wat het betekent om mens te zijn en daarbinnen variëren we enorm in hoe we ons gedragen en welke keuzes we maken. Wat het echt voor ons betekent, niet wat we hebben aangeleerd of wat ons door onze omgeving is opgelegd. En voor dat proces is de desintegratietheorie heel dankbaar.”

Wat betekent het om mens te zijn?

Lotte: “Dat is een individuele vraag die mensen vaak pas onderzoeken als ze het moeilijk hebben. Er is weerstand om dat te doen, omdat er allerlei onbewuste dingen zijn die we liever niet willen weten van onszelf. Maar dat zorgt ervoor dat het beeld dat we van onze toekomst creëren niet helemaal klopt, dat we minder verbinding kunnen maken met de complexiteit van onszelf en met anderen. Het is de moeite waard om wel naar binnen te kijken, en je eigen plek in deze wereld te leren kennen en vanuit authenticiteit verbinding te maken met anderen. Dan ontdekken we diverse manieren van menszijn.”

Wat maakt de desintegratietheorie positief?

Lotte: “Er zijn verschillende elementen die het tot een hoopvol verhaal maken. In de eerste plaats hoeft het geen eenzaam of verdrietig proces te zijn. Dabrowski legt de klemtoon op verbondenheid en creativiteit. De sessies die we vanuit A Lot of Complexity organiseren, zijn een afwisseling van schrijven, kijken, voordragen, tekenen en andere creatieve processen. Het is de bedoeling dat je energie krijgt van de zoektocht zelf. En de uitkomst, het opnieuw in elkaar puzzelen van een leven dat je past, is positief voor jezelf, de mensen om je heen, je omgeving en de wereld. Het is een leven dat vertrekt vanuit kracht, zelfexpressie, en zoveel meer.”

Wat kunnen organisaties leren van Dabrowski?

Lotte: “Dabrowski richtte zich vooral op het individu, en dan meer specifiek op nadrukkelijk sensitieve, ‘intense’ mensen. Tegelijkertijd is een organisatie natuurlijk een groep individuen, en dus zal de groeidynamiek die Dabrowski beschrijft mogelijk ook op organisatorisch niveau herkenbaar zijn. Het kan verfrissend zijn om naar een organisatie te kijken als een levend, ademend, creërend en verlangend wezen. En om zo de onderliggende motivaties en verlangens van de onderneming te onderzoeken.”

Wat begrijpt u onder ‘begaafde en getalenteerde mensen’?

Lotte: “Van begaafdheid bestaan verschillende definities. Ik hanteer bijvoorbeeld de term ‘ontwikkelpotentieel’. Volgens Dabrowski hebben individuen die positieve desintegratie ervaren een intense belevingswereld en hebben ze vaak te kampen met innerlijke conflicten. De rol van innerlijke conflicten bij het ontstaan van zelfreflectie zullen veel mensen herkennen, in meer of mindere mate.”

Eindigt het proces na een succesvolle reïntegratie?

Lotte:  “Desintegratie schept de kans voor transformatie naar een meer complexe psychische structuur, met je ontwikkelde waardensysteem als gids. Ik zou niet zeggen dat dit proces ooit definitief ‘af’ is, al zullen conflicten gaandeweg wellicht minder op de voorgrond staan en een individu minder zelfzoekend zijn. De klemtoon ligt op het omarmen en benutten van innerlijke conflicten als middel voor persoonlijke groei. Dat is op zich al het nastreven waard.”

Interesse om te komen luisteren naar Lotte? Inschrijven voor CHRO Day op 26 april kan hier, voor CFO Day op 10 mei hier.